Groen Erfgoedzorg

Historische toepassing van gazons en grasland in de tuinkunst

In tuinen behoort gras tot een van de belangrijkste structurerende groenelementen in de vorm van gazons en grasland. Gazons zijn gecultiveerde, geregeld gemaaide grasperken met een sier- of recreatiefunctie. In de middeleeuwse Viridaria, groene lusttuinen, werden gazons aangelegd van graszoden met fijnbladig gras en kort gemaaide grasveldjes met bloemen. De zodenbank, een bank van gras, met kleine vaak geurende planten, had een zinnebeeldige betekenis. 

In de Renaissance ontstonden de geometrische vakken van gras, strak vormgegeven parterres en plate-bandes, vaak lichtgewelfde randbedden van gras om een parterre. Ten tijde van het classicisme komen we grasbanen tegen in brede lanen, boulingrins (bowling greens) en extensieve bloemrijke graslanden in boomgaarden, bermen en hooiweides. 

In de landschapsstijlperioden werden de formele en geometrische tuinen vrijwel allemaal letterlijk op de schop genomen. Lange zichtassen met lanen en kanalen werden vergraven tot grote gazons met boomgroepen en slingerende waterpartijen. De gazons waren doorgaans kruidenrijk en klaver werd vaak bewust meegezaaid, als stikstofbinder en voor de kleur. Ook was min of meer natuurlijk grasland dikwijls een onderdeel van een buitenplaats, dat als hooiland werd gemaaid of begraasd door vee. 

Gazons zullen in het verleden dus vaak kruidenrijk geweest zijn en dan meer het karakter hebben gehad van een bloemenweide. Het maaiwerk gebeurde met de zeis en daarvoor was een minimale graslengte nodig. Een egaal groen gazon zonder onkruiden was wellicht soms een ideaalbeeld, maar dat was slechts met veel inspanning bereikbaar door handmatig uitsteken van ongewenste kruiden. Pas met de komst van kunstmest en de grasmaaimachine in de 19e eeuw en de herbiciden in de 20e eeuw kon onkruid eenvoudig uit de gazons verbannen worden en werd het kort gemaaid gazon in tuinen en parken het reguliere beeld. 


Middeleeuwse lusttuin


Frans classisistische tuin ca. 1740


Gazons in de landschapsstijl ca. 1867