Opleving ommuurde moestuinen
We kunnen in Nederland spreken van een opleving van de historische moestuin, een trend die in Frankrijk en Engeland al langer zichtbaar is. Hoewel nutstuinen een essentieel onderdeel van de cultuur op landgoederen en buitenplaats waren, zijn deze onderdelen van historische tuinen en buitenplaatsen in het nabije verleden onderbelicht gebleven. Moes- en fruittuinen kunnen tegenwoordig een belangrijke rol spelen om te laten zien waar voedsel vandaan komt en hoe het verbouwd wordt. In Zuid-Holland, met nog weinig moestuinen bij landgoederen en buitenplaatsen, werd al door particulieren initiatief genomen om te onderzoeken of er meer kansen zijn. Het Erfgoedhuis Zuid-Holland heeft nu samen met de provincie een onderzoekproject naar historische moestuinen mogelijk gemaakt. Ook kwekerijen worden meegenomen. Voorheen was de eigen opkweek van perkgoed en bomen de gewoonste zaak van de wereld. Nu is het zeldzaam. Zo zijn de linden op Huis te Manpad in Heemstede kortgeleden vervangen door stekken van de aanwezige historische lindebomen. Een prachtig voorbeeldproject.
Internationaal symposium
Het internationale online-symposium over ommuurde tuinen ‘Conversations from Chambord’, georganiseerd door het Engelse Walled Kitchen Gardens Network en het Franse Amis du Potager du Roi, genereerde vorig jaar en dit jaar veel aandacht. Vier digitale bijeenkomsten met als het goed is een echte afsluitende bijeenkomst in Chambord in juni 2022. Doel van dit Europese symposium is het delen van kennis en ervaring om historische moestuinen inclusief fruitbomen te behouden/restaureren en uiteindelijk te komen tot een handboek/handreiking met 'best practices'. Grote internationale namen en beroemde plekken kwamen tijdens de online bijeenkomsten al voorbij: Versailles, West Dean, Villandry, Hex, Gaasbeek en andere.
Het thema van de Chambord meeting van juni 2021 was ‘Gardeners for the present and the future’. Wij waren als Tuinbazen Gilde uitgenodigd om onze vereniging te presenteren. Ons bestuurslid Willem Zieleman, adviseur tuinen van Paleis Het Loo, belichtte, na een aantal luchtfoto’s van iconische plekken, met een duidelijk verhaal en sfeerfoto’s van gildedagen het herstel van het groene erfgoed na de Tweede Wereldoorlog. Met ook aandacht voor de rol van het gilde de laatste twee decennia daarin. Daarnaast kwam het informele maar nuttige contact van de ‘headgardeners’ onderling ter sprake. De opleidingen werden genoemd, maar van het HBG (Historic and Botanic Garden Training Programme) kunnen wij hier in Nederland nog wat leren.
De ommuurde historische moestuin van Buitenplaats Berbice, Voorschoten
Historische Moestuinen in Beeld
Mensen als de Engelse Susan Campbell zijn al jaren bezig verdwenen en verdwijnende ommuurde moestuinen onder de aandacht te brengen. Dat komt nu in een stroomversnelling. Het wegkwijnen van de mooie cultuurhistorie van moestuinen en fruitbomen speelt natuurlijk niet alleen in Engeland. Al direct na de start van het internationale initiatief heeft een groep moestuinliefhebbers hier het netwerk ‘Historische Moestuinen in Beeld’ opgericht. Zij bekijken nu wat er in Nederland allemaal nog is om daarmee meer bekendheid te kunnen geven aan (het belang van) historische moestuinen. Voor het behoud daarvan is draagvlak en bekendheid bij een breed publiek immers van belang.
Betrokken buurt
Het onderhoud van een moestuin vergt natuurlijk wel veel tijd en aandacht, maar er zijn voorbeelden genoeg van creatieve oplossingen. Een tuinder als moestuinspecialist zorgt dat de tuin functioneert en kan daar zelfs (deels) een inkomen uithalen. Denk aan de groei van het aantal CSA-tuinen, Community Supported Agriculture oftewel gemeenschapslandbouw. Moestuin Leyduin in Heemstede en Moestuin De Haar zijn een mooie voorbeelden. Bij CSA krijgt de zelfstandige tuinder een financiële bijdrage van betrokken burgers in ruil voor oogst uit de tuin. De sociale functie van de tuin en het draagvlak vanuit de omgeving leveren een onbetaalbare extra bonus op: gezonde landbouw door een betrokken buurt.
Auteur: Hennes Claassen is voorzitter van het Gilde van Tuinbazen
Foto’s: Hennes Claassen
