De G.A. van Swieten Tuinbouwschooltuin bruist weer!

Goed nieuws voor de G.A. van Swieten Tuinbouwschool in Frederiksoord. De tuin en de gebouwen zijn onlangs overgenomen door de vereniging DE PROEF. Zij gaan aan de slag met herstel en ontwikkeling van het geheel. De voormalige klaslokalen gaan plaats bieden aan kleinschalige bedrijvigheid en educatie. Ook wordt de tuin hersteld; monumentaal belangrijke/ hoog gewaardeerde tuindelen worden met kennis en zorg aangepakt. Daarnaast is er voldoende plek voor experimentele tuinbouw op ecologische basis. De missie van DE PROEF past goed bij het oorspronkelijke educatieve gedachtegoed van de school.

De oude perenleiding ca.1920 – foto archief DE PROEF

Ter nagedachtenis van zijn jong overleden zoon Gerard Adriaan, stelde Majoor van Swieten in 1881 geld ter beschikking voor het opzetten van land- en tuinbouwonderwijs in de destijds arme Veenkoloniën. Door de Maatschappij der Weldadigheid werd in 1883, naast een bosbouwschool en landbouwschool, ook een tuinbouwschool opgericht. De nieuw gebouwde school bood plaats aan 12 leerlingen en diende tevens als woonhuis voor de eerste directeur A.C. Ide.

Instructietuin
De tuin werd deels ingericht naar het model van een in die tijd gangbaar landgoed. Zo lag er een tuin in Landschapsstijl, een rotstuin, een natuurtuin en een ‘Franse tuin’ ook wel ‘Den symmetrischen tuin’ genoemd. Deze tuinen dienden als instructie- en sortimentstuin voor toekomstige tuinbazen. Daarnaast werd een afdeling bloemen-, groente- en fruitteelt opgezet. In kassen, boomgaarden en groentetuinen teelde men kwalitatief hoogstaande producten die in die tijd op de veiling het nodige opbrachten.

De tuinbouwschool stond in hoog aanzien en groeide uit tot een begrip in binnen- en buitenland. Afgestudeerde leerlingen kregen functies als hortulanus of tuinbaas op landgoederen en buitenplaatsen. Door maatschappelijke veranderingen werd de vraag naar kundige tuinbazen geleidelijk aan minder. Men had meer behoefte aan deskundigheid op het gebied van grootschalige tuinbouw. Ook de vraag naar hoveniers in gemeentelijk groen en bedrijven trok aan. Het lesprogramma ontwikkelde zich in de loop van jaren mee en daarmee de inrichting en het gebruik van de tuin.

In 2005 sloot de school zijn deuren als gevolg van fusies met andere tuinbouwscholen. Na een mislukt project waarbij het schoolterrein deel uit zou maken van een tuinbouw-themapark, bleef het stil rond de school. Dit najaar zette de vereniging DE PROEF haar handtekening onder het contract waarmee ze eigenaar werden van de opstallen en de tuin.
Geholpen door het tuinhistorisch onderzoek uitgevoerd door SB4, een team van deskundigen op gebied van groen (erfgoed), een steeds groter wordende enthousiaste groep vrijwilligers en oud-leerlingen (de zogenaamde ‘tuinhazen’) word de tuin hersteld.

(links) Cossonetsysteem uit het Fruitkundig boek van A.C. Ide. (rechts) Oude peren worden zorgvuldig gesnoeid - foto Ruurd van Donkelaar

Herstel van de perenleiding
Feestelijk was de eerste inplant van nieuw gekweekte leiperen in de historische perenleiding. Deze losstaande constructie met leiperen aan weerszijden van het dwarspad, is bij de oprichting van de school aangelegd door fruitkundige en eerste directeur A.C. Ide (1857-1939). Bijzonder is de vorm van de leiperen, de gesteltakken werden namelijk om en om horizontaal en schuin naar boven geleid. Dit systeem stond bekend als het Cossonet-systeem. Fruitkweker Harrie van Noort is drie jaar geleden al begonnen met het herstellen van de resterende en opkweken van nieuwe leibomen met rassen die er oorspronkelijk hebben gestaan. Over een aantal jaren zal de perenleiding hopelijk weer in volle glorie bloeien.

(links) De oude peren leveren ook entmateriaal voor nieuwe bomen. (rechts) Harry van Noort bindt de eerst geplante jonge boom aan aan de herstelde leiding. – foto’s Ruurd van Donkelaar

Klik hier voor meer informatie en voor het inschrijven op de nieuwsbrief van DE PROEF.

Auteur: Deyke van Donkelaar-Jannink (vrijwilliger bij DE PROEF en lid van de Vakgroep Groen Erfgoed)