Netwerkdag Groen Erfgoed Gemeenten 'Aardse Paradijstuinen', 24 september 2024

Thema: Aardse paradijstuinen: instandhouding monumentale begraafplaatsen
Monumentale begraafplaatsen zijn vaak een groene oase van rust te midden van de dagelijkse drukte van de stad. Naast de functie van begraven is het ook een fijne plek om te wandelen en geliefden te herdenken.

Nederland telt meer dan 4.000 begraafplaatsen, waarvan een groot deel nog in gebruik is, soms al vanaf de middeleeuwen. Oude begraafplaatsen zijn vaak bij een kerk midden in stad of dorp te vinden. Kerkhof, kerk en grafmonumenten vormen dan samen een bijzondere locatie. Halverwege de 19e eeuw werden veel nieuwe begraafplaatsen aangelegd buiten de stad. Ook begraafplaatsen uit de negentiende en twintigste eeuw maken onderdeel uit van het funerair erfgoed.
De oudste algemene begraafplaats van Utrecht, Soestbergen, werd in 1830 aangelegd naar een ontwerp van J.D. Zocher in landschapsstijl. De ‘2e Algemene Begraafplaats Kovelswade’ is in 1901 ontworpen door architect en directeur Gemeentewerken Utrecht, F.J. Nieuwenhuis. Deze begraafplaats heeft een symmetrische aanleg met rechte en rondlopende paden en ronde pleintjes. Aan het begin van de lange centrale as staat een net gerestaureerde koepelvormige aula.

In totaal is bijna een kwart van de begraafplaatsen in Nederland deels of geheel beschermd. De bescherming betekent niet dat op dergelijke begraafplaatsen niet meer begraven kan worden. Juist het gebruik zorgt ervoor dat de begraafplaats door beheer en onderhoud in stand blijft. Toch neemt het aantal begrafenissen af doordat er in toenemende mate gekozen wordt voor cremeren. Het beheer van begraafplaatsen wordt van oudsher uitgevoerd door gemeentelijke of ingehuurde groendiensten. Op steeds meer plekken wordt dit echter door vrijwilligers overgenomen. Beheer van het monumentale bomenbestand en behoud en vergroting van de biodiversiteit zijn belangrijke aandachtspunten. Hoe ziet de toekomst er voor deze historische begraafplaatsen eruit? Welke ontwikkelingen en nieuwe functies zijn mogelijk, passend in de hedendaagse lijkbezorging en historische waarden.

Op deze netwerkbijeenkomst komen verschillende aspecten van het beheer en herstel van het monumentale groen van begraafplaatsen aan bod.

• Deze netwerkdag vindt plaats in de aula van Begraafplaats Kovelswade, Koningsweg, (naast huisnummer 47, achter Intratuin), 3582 GC Utrecht.
• Parkeren op het voorplein van Kovelswade. OV: treinstation Utrecht Vaartsche Rijn, vanaf daar 20 minuten lopen of van Utrecht Centraal (onder andere) bus 9 richting Galgenwaard, halte Ina Boudier Bakkerlaan, vanaf daar 5 minuten lopen
• De bijeenkomst is toegankelijk voor medewerkers van gemeenten, provincie en stichtingen die zich bezig houden met of betrokken zijn bij advies en beheer van gemeentelijk groen erfgoed.
• De netwerkdag wordt aangeboden door: de Gemeente Utrecht, Stichting ERM, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en Vereniging Stadswerk
• Deelname aan deze dag is kosteloos. Maximaal aantal deelnemers: 60.

Programma
09.30 – 10.00 Ontvangst
10.00 – 10.10 Opening en inleiding
10.10 – 10.40 Introductie begraafplaats Kovelswade en instandhouding begraafplaatsen Utrecht - Tanja Medema (Bedrijfsleider Begraafplaatsen Utrecht)
10.40 – 11.10 Behoud en beheer van grafmonumenten - Leon Bok (Specialist Funerair Erfgoed, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)
11.10 – 12.00 Rondwandeling op Begraafplaats Kovelswade met probleemstelling (in groepen)
12.00 – 13.00 Lunch
13.00 – 13.30 Instandhouding en vervanging van oude bomen en de boomstructuur op de begraafplaats Soerenseweg te Apeldoorn - Karsten Orth (Strategisch adviseur openbare ruimte, Gemeente Apeldoorn)
13.30 – 14.00 Onderhoud door vrijwilligers begraafplaats Groenesteeg te Leiden - Anneke Jesse (Bestuurslid Stichting tot instandhouding Begraafplaats Groenesteeg, Leiden)
14.00 – 15.00 Rondwandeling Begraafplaats Soestbergen met probleemstelling
15.00 – 16.00 Terugkoppeling probleemstelling en afsluiten met een drankje

Aanmelden
U kunt zich hier aanmelden.
Voor vragen kun je terecht bij Ruurd van Donkelaar: ruurd.vandonkelaar@stichtingerm.nl.

Links: Centrale zichtas op begraafplaats Kovelswade. Rechts: De fraaie recent gerestaureerde aula van begraafplaats Kovelswade - foto's: ERM